Ένα θεατρικό ορατόριο για την
ελπίδα και την καρτερία
Ʃτον αρχαιολογικό χώρο της Δήλου
Γιώτα Ʃυκκά 30.08.2021 • 07:53
Οσοι έχουν επιλέξει να ταξιδέψουν στις 10 και 11 Ʃεπτεμβρίου στο μαγικό νησί της Δήλου, τη γενέτειρα της θεάς Αρτέμιδος και του θεού Απόλλωνα, για την παράσταση που σκηνοθετεί ο Νίκος Διαμαντής, πρέπει να είναι προετοιμασμένοι: αυτή η θεατρική εμπειρία θα είναι διαφορετική από ό,τι έχουν συνηθίσει. Η «Εξαγωγή – Εξοδος» είναι ένα θεατρικό ορατόριο για την ελπίδα και την καρτερία, ένα εγχείρημα αφιερωμένο στην έξοδο του ανθρώπου προς το φως, στην πάλη με τις δυσκολίες του.
Η ιδέα σχηματίσθηκε τον καιρό της καραντίνας. «Ο κόσμος κλείστηκε δύο χρόνια μέσα στο σπίτι του, αποκλείστηκε από δραστηριότητες και παρ’ όλα αυτά, με υπομονή, προσπάθησε να βγει από αυτή την περιπέτεια. Αυτή η εντυπωσιακή καρτερία που έδειξε ο άνθρωπος για να αντέξει, η υπομονή, μου έκανε τρομερή εντύπωση. Την τοποθετώ λοιπόν σε ένα νησί φωτεινό, συνεργασίας, γιατί στην πραγματικότητα αυτή η ανεκτικότητα ήταν μια παγκόσμια συνεργασία. Ολοι συνεργάστηκαν να βγει το εμβόλιο, να βρεθεί λύση, σταμάτησαν τις εχθρικές ενέργειες ώστε να προσπαθήσουν από κοινού για τη συνέχιση της ζωής», λέει στην «Κ» ο καταξιωμένος σκηνοθέτης σε ένα διάλειμμα των προβών, για την
  
παράσταση που θα δούμε στο πλαίσιο του θεσμού «Ολη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός», του υπουργείου Πολιτισμού.
Η παράσταση στηρίζεται στα σπαράγματα της αρχαίας τραγωδίας «Εξαγωγή – Εξοδος». Οι 269 στίχοι της «Εξαγωγής» του Εζεκιήλ, ο οποίος επηρεάσθηκε από τον Ευριπίδη, είναι το εκτενέστερο σωζόμενο απόσπασμα τραγωδίας μετά τον 5ο αι. π.Χ. Γράφτηκε ανάμεσα στο 240 και το 100 π.Χ., ίσως στην Αλεξάνδρεια, και παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον, επειδή αντλεί το θέμα της από την Παλαιά Διαθήκη, συγκεκριμένα από την Εξοδο (1-15). Δεν είναι βέβαιο αν το έργο προοριζόταν για τη σκηνή ή για ανάγνωση, ούτε αν είχε χορό – αν και πιθανότερο φαίνεται να είχε και να χωριζόταν σε πέντε «πράξεις». Παρουσιάζεται για πρώτη φορά, σε μετάφραση Θεόδωρου Ʃτεφανόπουλου.
Τα σπαράγματα της αρχαίας τραγωδίας του Εζεκιήλ και τα αποσπάσματα από το βιβλικό κείμενο της Εξόδου, σε επιλογή του Ʃταύρου Ζουμπουλάκη, συνδυάζονται με φράσεις από το πρόσφατο βιβλίο της Κατερίνας Μάτσα «Το αδύνατο πένθος στον καιρό της πανδημίας». Ʃτο κέντρο της παράστασης βρίσκονται επτά ιστορίες για την πανδημία, την απώλεια και το πένθος, που έγραψε ο συγγραφέας Χρήστος Χρυσόπουλος.
Το λευκό μεθυστικό φως και ο ήχος του ανέμου ήταν οι εντυπώσεις του σκηνοθέτη στο πρώτο ταξίδι στη Δήλο. Επειτα, το εντυπωσιακό οδοιπορικό της ανθρώπινης ιστορίας και της ανοχής των πολιτισμών. «Το χαρακτηριστικό παράδειγμα της ανάγκης για συνέχιση της ζωής ήταν η Δήλος, όπου ο ένας πολιτισμός ερχόταν και επικάλυπτε τον άλλον ή κινούνταν παράλληλα δείχνοντας ανοχή στις περισσότερες περιπτώσεις», λέει ο Ν. Διαμαντής, τονίζοντας ότι η Δήλος είναι ένα παράδειγμα συνεργασίας πολιτισμών και ότι «τη ματιά της ανεκτικότητας και της μετριοπάθειας ήθελα να προβάλω στη σημερινή τοξική εποχή μας».
Η παράσταση αρχίζει στις 7 το βράδυ. Ομως η εμπειρία για τους 100 θεατές ξεκινάει στις 5.30, με την επιβίβαση στο πλοίο της γραμμής που

θα τους μεταφέρει από τη Μύκονο στο ιερό νησί. Εκεί όπου δημιουργήθηκε η Αθηναϊκή Ʃυμμαχία, μια ένωση ανεξάρτητων και ισότιμων κρατών, το συμμαχικό ταμείο μέχρι το 454 π.Χ., πριν μεταφερθεί στην Αθήνα. Ʃε αυτό το πανίσχυρο κέντρο εμπορίου κατά τα ρωμαϊκά χρόνια, όταν η δύναμη του χρήματος συγκέντρωσε στο νησάκι του Αιγαίου τραπεζίτες, εμπόρους, ανταλλακτήρια χρήματος, βίλες, καταστήματα, πορνεία, παλαίστρες, σκλαβοπάζαρα, όπου συνυπήρχαν διαφορετικοί πολιτισμοί, ιδέες και λαοί της Μεσογείου.
Οσο διαρκεί η διαδρομή, το κοινό θα πληροφορηθεί την ιστορία της Δήλου και της γειτονικής Ρήνειας, αλλά και της παράστασης που θα παρακολουθήσει. Φθάνοντας οι ηθοποιοί (Δημήτρης Καταλειφός, Ανδρέας Κολίσογλου, Ιωάννα Μακρή, Λητώ Μεσσήνη, Δανάη Μπερή, Δανάη Παπουτσή, Ομηρος Πουλάκης, Κωνσταντίνος Μίχος, Βαγγέλης Ρόκκος, Τζένη Ʃκαρλάτου), παρατεταγμένοι σαν ακίνητοι προσκυνητές, θα δηλώσουν την παρουσία τους αργά, με ένα ιδιαίτερο μουσικό τελετουργικό γύρω από τα χαλάσματα των σπιτιών των Κομπεταλιαστών.
Οι μικρές πήλινες μορφές του Κώστα Ζαφειρόπουλου βρίσκουν θέση στο φυσικό σκηνικό του αρχαιολογικού χώρου όπως και οι πίνακες του Θανάση Μακρή. Ψίθυροι και ήχοι της λύρας και της μουσικής του Νίκου Βασιλείου οδηγούν τους επισκέπτες στις θέσεις τους. «Η παράσταση ξεκινάει με μια εβραϊκή επίκληση στον Θεό και κλείνει με έναν χριστιανικό ύμνο στον Θεό και στο φως», σημειώνει ο σκηνοθέτης.

Φωτ. Ʃτο κυκλαδίτικο νησί, διαφορετικοί πολιτισμοί ανέχθηκαν ο ένας τον άλλον.
Επτά ιστορίες, επτά πληγές
Οι ηθοποιοί, σαν σκιές που αναδύονται από το παρελθόν, περιγράφουν

απώλειες. Η «Εξαγωγή» λειτουργεί σαν τον Φάρο ενός κόσμου σιωπηλού. «Παρακολουθούμε τύμπανα ριπών κειμένου από την Παλαιά Διαθήκη που περιγράφουν τις πληγές του Φαραώ και απέναντι μικρές ταπεινές ανθρώπινες ιστορίες. Επτά ιστορίες αντιστοιχούν σε επτά πληγές, οι οποίες μεταξύ τους διαμορφώνουν έναν ανθρώπινο χορό. Οι ιστορίες στοιχίζονται όλες με την πανδημία και την υπομονή του ανθρώπου».
Εχουμε λοιπόν την ιστορία ενός διασωληνωμένου, μιας ερωτευμένης γυναίκας που έχει να δει τον διασωληνωμένο εραστή της πολύ καιρό αλλά τραγουδάει δίνοντας ένα στήριγμα ζωής, μιας νεαρής μάνας που προσπαθεί να ζήσει, μιας μετανάστριας καθαρίστριας ενός νοσοκομείου, η οποία περιγράφει τη ζωή της σε αντιστοίχιση με τη ζωή των ασθενών. Επίσης, τις ιστορίες ενός ανάπηρου εργαζόμενου σε ένα νεκροτομείο, ενός αδέσποτου σκύλου τον πρώτο καιρό της καραντίνας σε μια άδεια πόλη, καθώς και μιας σαλεμένης ρακοσυλλέκτριας η οποία έχει προσβληθεί αλλά δεν έχει τη δυνατότητα να νοσηλευθεί. Οταν, μία ώρα αργότερα, οι ηθοποιοί χάνονται σαν σκιές στο σκοτάδι του δειλινού της Δήλου, οι θεατές ετοιμάζονται για το ταξίδι της επιστροφής στη Μύκονο.
«Αυτό που ζήσαμε στην πανδημία δεν τελείωσε», λέει ο Ν. Διαμαντής, κάνοντας αναφορά στη συνέχεια: απώλειες, πυρκαγιές, καταστροφές στη Βαρυμπόμπη, την Εύβοια κ.ά. «Η τοξική ατμόσφαιρα αυξάνεται. Ως καλλιτέχνης μπορεί να προτείνω τη μετριοπάθεια. Ενας ύμνος στη μετριοπάθεια και στην υπομονή είναι η παράσταση. Αυτό που συμβαίνει γύρω μας, η επίθεση στην επίθεση, η συνεχής οργή, η διαφωνία, το αλληλοφάγωμα, δεν οδηγεί πουθενά. Την πραγματική υπομονή τη βλέπω στους ογδοντάρηδες και ενενηντάρηδες, που αντιμετώπισαν δυσκολότερα στη ζωή από εμάς. Καταλαβαίνω ότι η καρτερία δεν πουλάει στην εποχή μας. Αντίθετα, πουλάνε η τοξικότητα, το βρίσιμο, η εκμετάλλευση, η νεολαγνεία... Η πρότασή μου μιλάει για την ταπεινότητα, το πολυτιμότερο στοιχείο του ανθρώπου, αυτό που τον προχωράει».
Ερχεται σκληρός χειμώνας

Η παράσταση «Εξαγωγή – Εξοδος» είναι έτοιμη να ταξιδέψει στη Δήλο, όμως την ίδια ώρα το θέατρο ετοιμάζεται για τον χειμώνα. Ο Νίκος Διαμαντής, «ψυχή» του θεάτρου «Ʃημείο», που ίδρυσαν με την Ιωάννα Μακρή το 1985 σε μια παλιά ξυλαποθήκη, αρχικά πίσω από την Πάντειο, και με θητεία στη διεύθυνση του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά μέχρι το 2020, είναι βέβαιος ότι ο χειμώνας θα είναι πολύ δύσκολος. Ο ίδιος ετοιμάζει το «Χιροσίμα αγάπη μου» της Μαργκερίτ Ντιράς, αφού προηγηθεί ο «Δον Ζουάν» του Μολιέρου, που θα ανεβάσει ο γιος του, Αλέξανδρος Διαμαντής, με τους Μάνια Παπαδημητρίου, Ομηρο Πουλάκη, Δανάη Παπουτσή.
«Ʃκληρή θα είναι η χρονιά γιατί η πανδημία δεν θα τελειώσει σε δύο χρόνια. Επιπλέον, δεν θα υπάρχει δυνατότητα οικονομικής στήριξης, όπως υπήρξε από το ΥΠΠΟΑ και το κράτος γενικότερα, και τρίτον, θεωρώ ότι θα γίνουν βασικές δομικές αλλαγές στο θέατρο. Θα γίνει ανθρωπινότερο. Ʃτο καλλιτεχνικό μέρος χρειάζεται πλουραλισμός, καινούργιες φωνές, ουσιαστικότερη και ανθρωπινότερη προσέγγιση. Θα έχουμε μεγαλύτερη ερασιτεχνοποίηση (πιο φτωχά τα σκηνικά, πιο εύκολες οι καλλιτεχνικές αναγωγές κ.ά.), αλλά και παραστάσεις με πρόταση και διαφορετική κατεύθυνση πλέον. Θα μιλάνε για πράγματα ουσίας και έτσι θα αναγκαστούν και οι δημόσιοι φορείς να αλλάξουν νοοτροπία και στόχευση. Οι κενολογίες, όπου υπάρχουν, θα υποχωρήσουν. Είναι προτιμότερη η οργή και η πρόταση ενός νέου καλλιτέχνη παρά οι σπουδαιοφανείς αρλούμπες κάποιων 40-50άρηδων που προκαλούν θεατρικό θόρυβο. Μια μεσαία υπερεκτιμημένη γενιά, η οποία διαρκώς αλληθωρίζει προς το δημόσιο χρήμα με στόχευση τα φεστιβάλ. Αυτή η στόχευση θα αλλάξει κατεύθυνση, διότι θα αναγκαστούν να κοιτάξουν προς τις ανάγκες του κόσμου. Δεν εννοώ πιο εμπορικά πράγματα, αλλά παραστάσεις ουσίας. Δυστυχώς εξαντλήθηκαν αναμασώντας το ίδιο θεατρικό υλικό. Ευτυχώς, υπάρχει η γενιά των 25- 35άρηδων που είναι πολύ πιο μορφωμένη, απαιτητική, ευρύτερη, με διεθνή γλώσσα, που πατάει καλύτερα στα πόδια της. Είτε γιατί είχαν καλύτερη σχέση με τους πανεπιστημιακούς δασκάλους και τις σχολές τους, μεγαλύτερη επαφή με ό,τι συμβαίνει στην Ευρώπη, είτε επειδή έχουν απενοχοποιημένες πολιτικές συμπεριφορές, είναι η γενιά που

έρχεται χωρίς να έχει το βαρίδι της Αριστεράς και του Πολυτεχνείου, που είχε η δική μας γενιά. Δεν είναι απολιτίκ, έχουν άλλες αναζητήσεις και διαφορετική πολιτική ορθότητα».