Ημεροδρόμος Κριτική ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΣΑΤΣΟΥΛΗΣ : Μαργκερίτ Ντυράς, Χιροσίμα αγάπη μου. Σκηνοθεσία: Νίκος Διαμαντής. Θέατρο Σημείο.

Back

05.3.2023

Ημεροδρόμος Κριτική ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΣΑΤΣΟΥΛΗΣ : Μαργκερίτ Ντυράς, Χιροσίμα αγάπη μου. Σκηνοθεσία: Νίκος Διαμαντής. Θέατρο Σημείο.

ΑΠΟ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΣΑΤΣΟΥΛΗΣ* ΣΑΒΒΑΤΟ 25 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2023

Μνήμες μελλοντικής καταστροφής

Εκείνη, μια Γαλλίδα ηθοποιός που γυρίζει στη Χιροσίμα μια ταινία για την ειρήνη. Που βιώνει την καταστροφή μέσα από τις εικόνες των μουσείων και των προβολών. Εκείνος, ένας Ιάπωνας αρχιτέκτονας που βίωσε τον πόλεμο και την καταστροφή της πόλης του μέσω της οικογένειάς του. Μια τυχαία συνάντηση και ένας έρωτας χωρίς μέλλον.

Εκείνος θα της πει ότι δεν ξέρει τίποτα για την καταστροφή, καθώς ότι γνωρίζει είναι μέσα από εικόνες. Όπως εμείς, σήμερα, δεν ξέρουμε τίποτα από τους καταστροφικούς πολέμους, παρά μόνο όσα μας δείχνουν οι τηλεοπτικοί μας δέκτες.

Εκείνη πιστεύει ότι η καταστροφή θα συμβεί ξανά. Η καταστροφή μέσω ενός νέου πυρηνικού ολοκαυτώματος. Ο Πούτιν απειλεί σήμερα για χρήση πυρηνικών αν η Δύση συνεχίσει να εξοπλίζει την Ουκρανία. Ένας πόλεμος υπερδυνάμεων στο κατώφλι της Ευρώπης.

Ο Αλαίν Ρεναί (Alain Resnais) σκηνοθέτησε τη βραβευμένη γαλλο-ιαπωνική ταινία Hiroshima mon amour  το 1959, με πρωταγωνιστές την Εμμανυέλ Ριβά και τον Έιτζι Οκάντα,  φέροντας στο κατώφλι των Όσκαρ τη σεναριογράφο της Μαργκερίτ Ντυράς (1914-1996). Η γεννημένη στην τότε γαλλική αποικία της Ινδοκίνας (σήμερα Βιετνάμ) Ντυράς θα μεταναστεύσει στη Γαλλία για σπουδές και θα αναδειχθεί σε μια από τις σημαντικότερες Γαλλίδες συγγραφείς με ένα πολυσχιδές έργο. Έργο όπου η μνήμη διαπλέκει το εκάστοτε παρόν με το παρελθόν, όπου η απεύθυνση προς ένα πρόσωπο έχει πολλαπλούς (παρόντες ή απόντες) αποδέκτες, όπου το προσωπικό εμπλέκεται με το ιστορικό. Οι ιστορίες της Ντυράς κατασκευάζονται εν των γίγνεσθαι: γι’ αυτό και συχνά η χρήση του μελλοντικού χρόνου συνθέτει το υπό διαμόρφωση παρόν  της ιστορίας.

Ο Νίκος Διαμαντής τολμά να μεταφέρει στη σκηνή την εμβληματική, όσο και παράξενη ιστορία του Χιροσίμα αγάπη μου, την ιστορία μιας ήδη τετελεσμένης ιστορικής καταστροφής και ταυτόχρονα την ιστορία ενός έρωτα που θα καταστραφεί κάτω από το βάρος ενός άλλου, εξ ίσου ανάρμοστου έρωτα που τελέστηκε εν μέσω μιας άλλης καταστροφής.

Τα δύο πρόσωπα παραμένουν ανώνυμα και θα πάρουν τα ονόματά των πόλεών τους: Εκείνος είναι ο Χιροσίμα, Εκείνη είναι η Νεβέρ, ο τόπος καταγωγής της, εκεί όπου είδε να δολοφονείται, εν μέσω πολέμου, ένας άλλος ανάρμοστος νεανικός έρωτάς της, ένας Γερμανός στρατιώτης.

Η κύρια σκηνή του «Θεάτρου Σημείο» φιλοξενεί θεατές μαζί με κάποιες από τις σειρές της κανονικής πλατείας, δημιουργώντας έτσι έναν σκηνικό χώρο που συχνά περιβάλλει τους θεατές, καθώς η δράση των δύο προσώπων εκτυλίσσεται δίπλα, μπρος ή γύρω τους. Πάνω από τους θεατές της πλατείας έχει στηθεί ένα μεγάλο τραπέζι, ένα είδος κονσόλας όπου η Ιωάννα Μακρή, ντυμένη στα μαύρα, μοιάζει να κατευθύνει την ιστορία: με μια επιτραπέζια λάμπα, χαρτιά και μολύβια, κρατάει σημειώσεις, κάνει διορθώσεις, προλέγει ή προσπαθεί να εξηγήσει τη δράση των δύο προσώπων. Θα έλεγε κανείς ότι κρατάει τον ρόλο της ίδιας της Ντυράς, καθώς προσπαθεί να συνθέσει τους χαρακτήρες του έργου της, την ίδια στιγμή που αυτοί δρουν μπροστά της, ατελή δημιουργήματα της φαντασίας της που αναζητούν το αδύνατον της ολοκλήρωσής τους. Αυτά τα πάσχοντα δημιουργήματα του μυαλού της είναι που προβάλλονται μπροστά στους θεατές.

Η Ιωάννα Μακρή, με τους χαμηλούς τόνους της φωνής που έρχονται σε πλήρη αντίθεση με τα φλεγόμενα σώματα των δημιουργημάτων της, μοιάζει, ανά στιγμές, σαν να εκφέρει ψιθύρους της σκέψης, ελέγχοντας και ταυτόχρονα απολαμβάνοντας την ανεξαρτησία που αποκτούν τα δημιουργήματά της. Ιερατική, επιβλητική, με εσωτερική υποκριτική, ανάγεται η ίδια στην εστία από όπου πηγάζει βασανιστικά και αμφίθυμα η ίδια η γραφή.

Τα δύο πρόσωπα που δρουν στον χώρο, προσπαθώντας με δυσκολία να επικοινωνήσουν λεκτικά, κινούμενα φυγόκεντρα σε όλο το εύρος της σκηνής, αλλά συνευρισκόμενα με πάθος στις ερωτικές τους σκηνές ερμηνεύονται από τον όλο τρυφερή βιαιότητα  Όμηρο Πουλάκη στον ρόλο Εκείνου, ένα σώμα δοτικό, που η λευκότητά του το κάνει ευάλωτο μπροστά στη συνεχόμενη αμφιθυμία Εκείνης, εσωτερικά εκρηκτικό στο πάθος του, με λεκτικούς τονισμούς που εκφράζουν την απορία του μπροστά στις συνεχείς τάσεις φυγής Εκείνης. Η νεαρή Ελίνα Παπαθεοδώρου, σε απόλυτη χημεία μαζί του, σε μια αέναη περιστροφή στον σκηνικό χώρο  που μεταφράζεται σε περιδίνηση στον δικό της χρόνο, στις βασανιστικές μνήμες, στο αναπόφευκτο μιας νέας καταστροφής, δίνει το αμφίθυμο Εκείνης με κινησιολογική ένταση και εναλλαγές εκφράσεων. Τα κοστούμια της Άσης Δημητρολοπούλου, σε λευκούς-εκρού τόνους τόσο στο κοστούμι-πουκάμισο του άντρα όσο και στο φόρεμα-κομπιναιζόν της γυναίκας έρχονται σε αντίθεση με την εικόνας της καταστροφής.

Λίγο πριν το τέλος, εμβόλιμα εισβάλλει στη σκηνή ένας άντρας (Βαγγέλης Ρόκκος), ο οποίος, ως άγγελος κακού των ήδη τετελεσμένων, όλο νεύρο, παραθέτει τα στοιχεία της πραγματικής καταστροφής της Χιροσίμα, από τη στιγμή που εκτοξεύεται ο «Λιτλ Μπόι», η περίφημη πυρηνική βόμβα με τους δεκάδες χιλιάδες νεκρούς και άλλους τόσους που θα αποβιώσουν αργότερα από τα τραύματα ή την έκθεση στη ραδιενέργεια. Μια καταγγελία για ένα αναντίρρητο έγκλημα πολέμου κατά αμάχων, του οποίου η μνήμη θα πρέπει να μένει άσβεστη, ώστε να μην επαναληφθεί. Μια υπενθύμιση, επίκαιρη όσο ποτέ άλλοτε σήμερα, που οι Μεγάλες Δυνάμεις έχουν αρχίσει πάλι τα «παιχνίδια πολέμου».  

Η μετάφραση είναι του Χρήστου Χρυσόπουλου, πάνω στη  οποία ο Νίκος Διαμαντής δημιούργησε τη δραματουργία της απέριττης στην υλοποίηση παράστασής του.

*Οι φωτογραφίες είναι του Σταύρου Χαμπάκη.

*Ο Δημήτρης Τσατσούλης είναι  Ομότιμος Καθηγητής
Σημειωτικής του Θεάτρου και Θεωρίας της Επιτέλεσης Παν/μίου Πατρών

Το Link της κριτικής 

https://www.imerodromos.gr/mnhmes-mellontikhs-katastrofhs/?fbclid=IwAR1r913knAYG-sBpdT4StaZss-0iWfDg5JYpB-qtB-xKS8TR-W2vMJ2iODc